CHÀO HỎI

Trong tiếng Tày Nùng có từ tuộng (chào). Nhưng từ ngày chỉ biểu hiện một hoạt động. Thí dụ như mẹ với con:

Chập cần lạ lèo tuộng nớ (gặp người lạ phải chào nhé).

Nhưng lại không bao giờ được dùng như một từ để chào hoặc như một yếu tố trong lời chào. Người Tày Nùng không bao giờ nói:

(Lan) tuộng áo – ((cháu) chào chú)

Ngược lại từ chào trong tiếng Việt có hai chức năng rõ ràng:

Biểu hiện một hoạt động, như mẹ nói với con: Con chào chú đi.
Một lời chào: Cháu chào chú ạ.

Điều đó nói lên rằng người Tày Nùng gặp nhau không chào nhau theo kiểu người Việt: Chào anh, chào chị, chào bác… mà thường hỏi thay lời chào (lời hỏi đó không đòi hỏi có sự trả lời). Do vậy, lời hỏi (thay cho lời chào đó) hoàn toàn phụ thuộc vào cảnh huống gặp nhau. Như trường hợp gặp một người vào hàng cha chú tại nhà vào lúc trưa thì lời chào có thể là:

Áo kin ngài xằng (chú ăn cơm chưa?)

Gặp nhau trên đường đi:

Áo pây tầư chế? (chú đi đâu đấy?)

Sau đây là một cảnh huống làm quen:

Nỉ slèng bấu?
Slèng chầy. Nỉ nẹ?
Ngoj tố slèng chầy.
Mình nỉ roọng pền slừ nỏ?
Ngoj lẻ Hà
Ngoj lẻ Chung
Nỉ đảy kỉ lai pi dá?
Ngoj đảy nhỉ slíp slam pi dá. Nỉ nẹ?
Ngoj tố đảy cặn pi.
Ỏ nỏ, pện nẩy sloong cần lầu tó pan.
Sloong cần lầu chao tồng xáu căn ló?
Đây a! Đây a!

TỪ NGỮ:

Slèng/ rèng: Khoẻ
Bấu: Không
Pền slừ: Thế nào, ra sao
Pi: Năm, tuổi
Lầu / rầu: Mình, ta
Tồng: Giống, bạn
Chao tồng: Kết bạn
Tố: Cũng
Roọng/ sloọng: Gọi
Pan: Lứa, phiên (chợ)
Căn: Nhau
Xáu: Với
Mình: Tên
Hâư, tầư: Nào, đâu
Cạ pền cằm bấu chử: Nói khí không phải

HIỆN TƯỢNG TỪ NGỮ PHÁP:

Ngoj – Đại từ gốc Hán, được dùng trong mối tương liên với đại từ Nỉ. Ngoj – Nỉ thường được sử dụng xưng hô giữa người có vị thế ngang vai với sắc thái thân mật, gần gũi, như trong quan hệ bạn bè, vợ chồng. Tuỳ thuộc vào hoàn cảnh nói cặp từ ngày có thể được chuyển dịch bằng các từ sau: tớ – cậu, tao – mày, tôi – anh, chị….

Trong tiếng Nùng, cặp từ ngày có thể được sử dụng rộng rãi hơn.

LUYỆN TẬP – THỰC HÀNH:

Những câu thường được dùng trong dịp làm quen